Er is veel interesse voor donskledij. Het drielagensysteem is bij de meeste mensen reeds gekend en ook membranen als Gore-Tex en eVent hebben geen geheimen meer. Maar wat betekenen al die getalletjes en letters? En is dons überhaupt een goede keuze? Met dit artikel proberen wij jullie wat meer wegwijs te maken in het donslandschap.
Geschreven door medewerker Arne Monstrey
Dons versus synthetisch: 'Wat ga ik er mee doen?'
De eerste vraag die je je bij de aanschaf van elk buitensportartikel moet stellen is: 'Wat ga ik er precies mee doen?'
Hier hangt immers alles van af.
Een veelgemaakte fout is dat dons warmer is dan een synthetische vulling. Dit is niet juist. Je krijgt een jas met een donzen vulling of een synthetische vulling even warm. Wat wel zo is, is dat de donsjas dan altijd lichter, compacter en ook duurder zal zijn. Technisch gezien is dons dus op alle vlakken beter, tenzij je je in natte omstandigheden gaat begeven. Het grootste nadeel van dons is immers dat het niet tegen vocht kan.
Een donscluster bestaat uit zeer veel lange 'haartjes' waartussen warme lucht kan blijven zitten. Wordt dons echter nat, dan gaan al die haartjes aaneenklitten en heb je alleen nog maar een klein bolletje met zeer slechte thermische capaciteiten. Je jas is zijn 'loft' verloren. Een volledig doorweekte donsjas zal nog maar iets van een 10% van zijn oorspronkelijke warmte blijven behouden. Terwijl dit bij een jas met een synthetische vulling gerust nog 60% kan zijn. Een groot verschil! Dit komt omdat de meeste synthetische vullingen bestaan uit een soort van holle vezels (denk aan holle pastastengels), waarin het water nooit volledig doordringt en waardoor er dus meer warme lucht wordt vastgehouden.
Wat ga je dus met je jas doen? Wil je hem aandoen tijdens het zekeren van je partner bij het beklimmen van een ijswaterval? Denk je dat je veel in druppend smeltwater zult staan? Dan is synthetisch misschien een betere optie. Zoek je vooral een warme jas om aan te doen eens je in de hut of je basiskamp bent toegekomen? Ga dan gerust voor dons.
Heel vaak zie je op het etiketje in je jas twee cijfers, gescheiden door een / teken staan, opnieuw gevolgd door twee cijfers. Dit gaat over de hoeveelheid dons versus pluimen. Als voorbeeld nemen we 90/10. Dit betekent dat er in jouw donsjas 90% dons zit en 10% pluimen. Wat betekent dit? En wat is dons, wat zijn pluimen?
Dons is het zachte laagje dat zich onder de veren van watervogels bevindt, meestal op de borst en buik. Het is dit materiaal dat hen warm houdt in koude omstandigheden en dat er ook voor zorgt dat hun gelegde eieren op temperatuur kunnen blijven tijdens het broeden.
Wat pluimen zijn voor vogels, zijn schubben voor reptielen of haren bij de mens. Een soort van huidbedekking. Met als bijkomend effect dat het hen wel in staat stelt om te vliegen. Maar dat is bijkomstig in dit verhaal. Hetgeen voor warmte zorgt in jouw donsjas is het dons en niet de pluimen. Bij het plukken en verzamelen van dons zal er echter altijd een hoeveelheid pluimen bijzitten. Na het wassen en drogen van deze materialen worden ze tijdens het productieproces in een soort van windtunnel gestoken. De zwaardere pluimen zullen eerst vallen en het lichtere dons valt pas veel verder neer. Een volledige scheiding blijkt in de praktijk echter zeer moeilijk.
Als richtlijn kun je er vanuit gaan dat je vanaf een 80/20 verhouding al een degelijke donsjas hebt. Ben je echter vaak actief op stap en van plan om je jas vaak te gebruiken, dan loont het de moeite om te kijken naar een 90/10 verhouding. Wil je het allerbeste? Weet dan dat er ook jassen bestaan met een 95/5 of zelfs 97/3 verhouding, maar dat je daar meer zal voor betalen.
Waar je de verhouding dons/pluimen nog moet gaan zoeken op een etiketje in de binnenkant van je jas, vind je de Fill Power heel vaak terug op de mouw van je jas. Als voorbeeld nemen we de combinatie 650FP. Graag nog even jullie aandacht, want dit is het moeilijkst deel om uit te leggen...
De letters FP staan voor Fill Power of, letterlijk vertaald, vulkracht. Dit getal is een maatstaf voor de kwaliteit van je dons. Hoe hoger dit getal, hoe minder gewicht aan dons er nodig is om een bepaald volume te kunnen bereiken. Het geeft dus eigenlijk de veerkracht of loft van je dons weer. Om dit te bepalen steken ze een bepaald gewicht aan dons in een cilinder. Ze leggen er een standaardgewicht op en na een bepaalde tijd halen ze dit er terug af. Nu gaat men kijken hoe ver omhoog dit dons terug opveert, hoeveel volume het terug inneemt na een bepaalde tijd.
Is een jas met 800FP beter dan een jas met 650FP? Ja.
Is een jas met 800FP warmer dan een jas met 650FP? Nee, niet per se.
Dit hangt immers af van de gebruikte hoeveelheid dons. Ook al is de 650FP-vulling van mindere kwaliteit, als je er genoeg gewicht van gebruikt, krijg je een warmere jas dan één met een hogere donskwaliteit. Zo zal een jas met bijvoorbeeld 330 gram aan 650FP-vulling, warmer zijn dan een jas met 200gram aan 800FP-vulling.
Naar analogie met het voorbeeld van hierboven heb je vanaf 650FP al een deftige donsjas. Wil je het allerbeste, ga dan voor 850FP, 900FP of tegenwoordig zelfs 1000FP!
Er bestaan donsjassen met een 100% waterdicht membraan. Maar je kunt je de vraag stellen of dit nodig is. Een donsjas wordt immers gebruikt in koude omstandigheden en dit betekent dus sneeuw en geen regen.
Een membraan mag nog waterdicht én ademend genoemd worden, alles heeft zijn limieten. En zoals reeds eerder aangehaald zijn dons en vocht geen goede vriendjes. Stel je opnieuw de vraag waarvoor je je jas wil gebruiken en neem dan een beslissing.
Een verstandigere keuze is misschien om te kiezen voor een jas waarbij het dons een extra behandeling heeft meegekregen waardoor het beter bestand is tegen vocht. De laatste technologie hierin is de ontwikkeling van 'hydrophobic down'. Jassen met deze vulling zouden beter bestand moeten zijn tegen een vermindering in isolatie door regen of zweet. Uiteraard is dit een bescherming die extra helpt, maar als je ervan uitgaat dat je echt nat kunt worden, kies je misschien nog altijd best voor een synthetische jas.
Een moeilijke kwestie... Waar bovendien vaak erg weinig info over te vinden is. In plaats van een opsomming te geven over welke merken wel en niet ethisch te werk gaan, is het interessanter om zelf eens op zoek te gaan op internet. De meeste merken zijn hier zeer eerlijk over op hun eigen website. Bijna allemaal doen ze hun uiterste best om er voor te zorgen dat hun dons afkomstig is van eenden of ganzen uit de vleesverwerkende industrie. Dons is hier een bijproduct en wordt pas geplukt eens de beesten gedood zijn. Geen levend plukken dus. Ook engageren de meeste merken zich om geen dons aan te nemen van ganzen die gedwongen gevoed zijn om bijvoorbeeld foie gras te maken. Ook al streven bijna alle merken er naar om dit jaar na jaar beter te doen, ze geven ook bijna allemaal toe dat het voor hen zo goed als onmogelijk is om dit 100% te traceren en controleren. Werk aan de winkel dus!
Koop bewust. Als consument heb je meer invloed dan je zou denken.
It's a neverending story
Ik denk dat ik de meesten onder jullie met deze vijf puntjes reeds aardig op weg heb geholpen. Krijg je er toch geen genoeg van, dan kun je nog kijken naar:
Het gebruikte buitenmateriaal (Pertex en dan welke type Pertex, er zijn er ondertussen al 9)
De manier hoe het dons in je jas verwerkt is, hoeveel 'banden' er zijn en hoe dik deze zijn, of ze volledig 'doorgestikt' zijn en zo dus koudebruggen
creëren of niet...
Of de jas een DWR-coating heeft of niet?
Of je er één wilt met of zonder kap?
Of je er genoegen mee neemt dat je de jas kunt oprollen in de kap, of wil je dat ze bijeenplooit in één van de zijzakken?
Het aantal jaszakken. Wil je bijvoorbeeld grote zakken binnenin waar je een skibril of drinkfles in kwijt kunt?
Je ziet het, it's a neverending story. En er valt nog veel meer over te zeggen, maar dit zou ons te ver leiden. Heb je toch nog vragen, kom dan gerust eens langs in één van onze winkels, we helpen je graag verder!
Hoe kies je een donsjas?