In dit laatste deel van het drieluik over koken & eten bespreken we de verschillende soorten potten en pannen die op de markt zijn. We hebben reeds besproken welke soorten vuurtjes er allemaal bestaan, maar ook over de potten en pannen waarin water wordt gekookt en eten wordt klaargemaakt valt veel te zeggen. Uiteraard komen deze in verschillende volumes, maar in hoofdzaak kunnen we op basis van het gebruikte materiaal 4 grote groepen onderscheiden: Potten uit Inox (ook wel Roestvrij Staal (RVS) of Stainless Steel genoemd), potten uit Aluminium, potten uit behandeld Aluminium (meestal anodized of geanodiseerd aluminium genoemd) en potten uit Titanium.
Door Arne Monstrey
Inox - Roestvrij staal - Stainless steel
Deze potten en pannen zijn de sterkste uit de reeks, maar ineens ook de zwaarste. Ze zijn vooral interessant als gewicht geen rol speelt, zoals bijvoorbeeld bij een vaste kampplaats voor grotere groepen. Op een trektocht zijn ze minder interessant. Als je de potten wilt gebruiken in combinatie met een open vuur (kampvuur), zijn ze ook aan te raden. Ze gaan echter wel altijd zwart worden langs onder. Meestal zal het interessant zijn om deze potten op te hangen aan een haak boven het vuur of ze op een rooster te zetten. Er bestaan ook zogenaamde ‘Dutch Ovens’ uit gietijzer die echt gemaakt zijn om rechtstreeks in/op het vuur/de kolen te zetten. Samen met Aluminium potten behoren RVS potten bij de goedkopere modellen.
Aluminium
Het meest gebruikt materiaal bij koken op een trektocht was vroeger aluminium. Het is heel licht en heeft in verhouding tot zijn gewicht nog steeds een behoorlijke sterkte. Hou er wel rekening mee, dat hoe lichter je pot (lees dunner), hoe gemakkelijker deze verbogen kan zullen worden bij transport in je rugzak.
Aluminium potten gaan van een klassieke gamel tot grotere potten waar je een maaltijd voor een heel gezin in kunt preparen. Aan de binnenkant van deze potten zit een klein beschermlaagje die kapot kan gaan als je er teveel met een metalen lepel in roert of met mes en vork in snijdt. Plastic of houten eetgerei is hier in principe altijd aan te raden.
Daarnaast bestaan er echt nog coatings die aan de binnenkant van de potten en pannen zijn aangebracht. Het meest gebruikte materiaal hiervoor is Teflon. Denk maar aan Tefal-pannen waarbij de letters van Tefal Staan voor TEFlon-Aluminium. Ook hier weer geldt dat je er best niet met een metalen lepel in roert. Ga dus ook hier op zoek naar een metalen of houten alternatief. Een iets sterkere coating is een keramische coating. Er bestaan er nog meer, maar deze twee zijn de meest courante. Het doel van zo’n coating is er voor zorgen dat eten minder gemakkelijk aanbrandt en dat de potten en pannen nadien weer veel gemakkelijker proper te maken zijn.
Anodized aluminium
Waar vroeger klassieke aluminium potten het meeste voorkwamen, is dat vandaag eerder Geanodiseerd Aluminium (of ‘Anodized’ in het Engels. Het aluminium heeft hier een speciale behandeling ondergaan, waardoor ze veel sterker zijn geworden. Vaak zeggen ze dat deze potten het lichte gewicht van aluminium hebben, maar de sterkte van staal. Deze potten komen bijna altijd met een soort van coating aan de binnenkant.
Titanium
Potten of bekers gemaakt uit dit materiaal zijn sowieso de duurste uit de reeks. Maar ze zijn vooral ongelooflijk licht. Als je goed zorg draagt voor je materiaal, kunnen deze natuurlijk heel lang meegaan. Naast hun lichte gewicht, zijn ze in verhouding ook zeer sterk. Voor fervente lichtgewicht trekkers is het dus vaak wel de investering waard.
Ze werken prima op de standaard gasvuurtjes, maar gaan ook op benzine- of multifuelbranders hun ding doen. In principe komen ze zonder coating. Dit betekent dus wel dat het eten dat er in zit gemakkelijker kan aanbranden. Als het echt om te koken is, ben je dus nog steeds beter af met een gecoate anodized aluminium pot. Is het je echter meer te doen rond het opwarmen van water voor gevriesdroogd eten, dan valt titanium zeker te kiezen!
"Speciale gevallen"
En dan zijn er ook nog deze speciale gevallen die het vermelden waard zijn:
Sea To Summit heeft zo bijvoorbeeld de X-pot op de markt gebracht. Deze maakt deel uit van een hele reeks compact opplooibare bekers en bordjes, maar bestaan ondertussen toch ook al een paar jaar in kookpot vorm. En dit in verschillende volumes. Het werkt heel goed, alleen moet je echt zien dat de vlam onderaan de pot nooit groter wordt dan de ring die er op staat getekend. Mede hierdoor is het interessanter om deze pot te gebruiken in combinatie met een gas- in plaats van een benzinebrander. Dit omwille van de regelmatigere vlam.
Er zijn ook enkele speciale potten op de markt gebracht met een soort ‘heat exchanger’ onderaan (hoofdzakelijk bij Primus). Deze zorgt vooral voor meer efficiëntie. De warmte van de vlam zal immers egaler verdeeld worden over heel het kookoppervlak. Dit kan zelfs tot 50% schelen in kooktijd waardoor je minder brandstof zult gebruiken. Zo’n potten kunnen apart gekocht worden, maar er bestaan vaak ook geïntegreerde systemen, waarbij vuurtje en potten in elkaar verwerkt zijn. Dit zijn de zogenaamde snelkokers. Deze zijn minder geschikt om eten in klaar te maken, maar uitermate geschikt voor het snel laten koken van water. Een voorbeeld hiervan is de MSR Reactor-reeks
Lees zeker ook deel 1 & 2 van onze drieluik over koken en eten
Koken en Eten deel 3: Potten & Pannen